เราจะตั้งชื่อ “ระบอบการปกครองตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2540” ว่าระบอบอะไร โดย ศาสตราจารย์ ดร.อมร จันทรสมบูรณ์ 28 พฤษภาคม 2549 21:16 น.        (หมายเหตุ เนื่องจากต้นฉบับของผู้เขียนได้รับการจัดทำเป็นรูปแบบของ power point ซึ่งทาง www.pub-law.net ได้คัดลอกเฉพาะเนื้อหามาเพื่อทำการเผยแพร่ลงใน www.pub-law.net หากผู้ใดสนใจต้นฉบับเต็มที่เป็นรูปแบบของ power point สามารถdownloadได้ที่นี่)                เราจะตั้งชื่อ “ระบอบการปกครองตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2540” ว่าระบอบอะไร                ส่วนที่ 1 “รูปแบบการปกครอง” ตามรัฐธรรมนูญของประเทศต่างๆ ในยุคปัจจุบัน                ส่วนที่ 2 รูปแบบการปกครอง ตาม “รัฐธรรมนูญปัจจุบัน (พ.ศ.2540)” ของไทย                ส่วนที่ 3 “ทางออกของคนไทย” - การปฏิรูปการเมือง                          รูปแบบการปกครองตามรัฐธรรมนูญของประเทศต่างๆ ในปัจจุบัน        -รูปแบบการปกครองของประเทศต่างๆทั่วโลกมีระบอบการปกครองหลายระบบ (system) และเรียก “ชื่อ” ต่างกันตามความแตกต่างของการกำหนด โครงสร้างระบบสถาบันการเมือง        - ทุกประเทศต่างเรียกระบอบของตนเองว่าเป็น “ระบอบประชาธิปไตย”                “ระบบ” ของการปกครองในปัจจุบัน (ยกเว้นประเทศไทย) แบ่งได้เป็น 4 ระบบ (system) คือ                (1) ระบบประธานาธิบดี (presidential system) (สหรัฐอเมริกา)                (2) ระบบรัฐสภา (parliamentary system) มี 2 รูปแบบ                (ก) แบบที่พระมหากษัตริย์ทรงอยู่เหนือการเมือง เช่น ประเทศอังกฤษที่ใช้ “จารีตประเพณีตามรัฐธรรมนูญ – constitutional convention” โดยไม่มีรัฐธรรมนูญเป็นลายลักษณ์อักษร (กลุ่มการเมืองที่มีเสียงข้างมากในสภาจะเป็นฝ่ายบริหารในขณะเดียวกัน)                (ข) แบบที่พระมหากษัตริย์ทรงใช้อำนาจเป็นฝ่ายบริหาร เช่น ประเทศ เดนมาร์ก (เอกสารแนบหมายเลข 1)                (3) ระบบเผด็จการโดยพรรคการเมืองพรรคเดียว (พรรคคอมมิวนิสต์) เช่น ประเทศจีน และเวียดนาม (เอกสารแนบหมายเลข 2)                (4) ระบบผสม (hybrid system) มี 2 แบบ คือ                - ระบบกึ่งรัฐสภา เช่น ประเทศเยอรมัน (เอกสารแนบหมายเลข 3)                 - ระบบกึ่งประธานาธิบดี เช่น ประเทศฝรั่งเศส และเกาหลีใต้ (เอกสารแนบหมายเลข 4)                [หมายเหตุ : ตัวอย่างการปรับ “โครงสร้างระบบสถาบันการเมือง” ในรัฐธรรมนูญฉบับแรกของไทย พ.ศ.2475 (เอกสารแนบหมายเลข 5)]                ในบรรดา 4 ระบบ ดังกล่าวนี้        - ระบบประธานาธิบดี / ระบบรัฐสภา / ระบบผสม ในทางวิชาการเรียกว่า “ระบอบเสรีประชาธิปไตย”        - ระบบเผด็จการโดยพรรคคอมมิวนิสต์ เรียกตนเองว่า เป็น “ระบอบสังคมนิยมประชาธิปไตย”                ระบบที่ 5 มีเพียงประเทศเดียวในโลก และเป็นระบบที่ยังไม่มีการตั้ง “ชื่อ” ระบบนั้น คือ ระบบสถาบันการเมืองตามรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน (พ.ศ.2540) ของไทย ฉบับที่เราเรียกกันว่า “ฉบับประชาชน”                ระบบสถาบันการเมืองตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2540 เป็นระบบรัฐสภา แบบที่ 3 คือ “ระบบเผด็จการทางรัฐสภาโดยพรรคการเมือง” (ซึ่งให้พรรคการเมืองแข่งขันเลือกตั้งกันเข้ามากุมอำนาจรัฐทั้งในสภานิติบัญญัติและเป็นรัฐบาล)                รัฐธรรมนูญ พ.ศ.2540 (ระบบเผด็จการทางรัฐสภาโดยพรรคการเมือง) บัญญัติให้        (1) ส.ส.ต้องสังกัดพรรคการเมือง        (2) ส.ส.ต้องพ้นจากสมาชิกภาพของ ส.ส.เมื่อพรรคการเมืองมีมติให้ ส.ส.พ้นจากสมาชิกของพรรคการเมือง        (3) กำหนด ให้นายกรัฐมนตรีต้องมาจาก ส.ส.        ระบบนี้ไม่ใช่ “เสรีประชาธิปไตย” และไม่ใช่ “สังคมนิยมประชาธิปไตย”                เราจะเรียกชื่อ “ระบบเผด็จการทางรัฐสภาโดยพรรคการเมือง” ว่าเป็นระบอบอะไร?        การเลือกตั้งในประเทศไทยในภาวะที่สภาพสังคมวิทยาการเมืองของสังคมไทย อ่อนแอ ประกอบกับการที่มีสภาพกฎหมายที่กำหนดกลไกบริหาร / กระบวนการยุติธรรม / ท้องถิ่นพิกลพิการ ก่อให้เกิดระบบเผด็จการโดยพรรคการเมือง (นายทุนธุรกิจ)                รูปแบบของ “รัฐธรรมนูญฉบับประชาชน” เชิญชวนให้นักธุรกิจการเมืองลงทุน – invest จัดตั้งพรรคการเมือง                ระบอบการปกครองตามรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน (พ.ศ.2540) เป็น “ระบอบประชาธิปไตย” หรือไม่ (?) เพราะ ส.ส.ที่ได้รับเลือกตั้งไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้ตามมโนธรรมของตนแต่ต้องปฏิบัติตามมติพรรคการเมืองของนายทุนธุรกิจ        นักการเมืองในประเทศด้อยพัฒนาที่ประสบความสำเร็จและมีชื่อเสียงระดับโลก จนมีหนังสือชีวประวัติให้เราอ่านจะมีนโยบาย 2 ซีก (ด้าน)                ซีกสว่าง ได้แก่ นโยบายเอื้ออาทร (ลด / แลก / แจก / แถม) populist policy เพื่อให้ตนเองได้คะแนนนิยมจากคน (ยากจน) ส่วนใหญ่ของประเทศ เพื่อเป็นฐานของการยึดครองอำนาจทางการเมือง                ซีกมืด ได้แก่ การคอรัปชั่นและแสวงหาประโยชน์ให้แก่ตนเองพรรคพวกและครอบครัว ทั้งทางตรง และทางอ้อม /การแปรรูปรัฐวิสาหกิจ/การหาประโยชน์ส่วนตัวร่วมกับต่างชาติ / การกินเปอร์เซ็นต์ (%) จากการก่อสร้างของรัฐ / การแต่งตั้งพรรคพวกและญาติพี่น้องของนักการเมือง เข้าดำรงตำแหน่งในส่วนราชการและในรัฐวิสาหกิจเพื่อตอบแทนบุญคุณ – เพื่อเป็นฐานอำนาจ – เพื่อใช้อำนาจหน้าที่ในการแสวงหาผลประโยชน์ (spoils system)                ตามประวัติศาสตร์ นักการเมืองประเภทนี้ในประเทศด้อยพัฒนาจะประสบความสำเร็จทุกราย เนื่องจากเป็นที่ถูกอกถูกใจของคน (ยากจน) ซึ่งเป็นคนส่วนใหญ่ของประเทศเพราะ กว่าคน (ยากจน) ส่วนใหญ่ของประเทศ จะรู้ถึงผลเสียของนโยบายเอื้ออาทรที่นักการเมืองใช้จ่ายเงินเกินกว่า ความสามารถในการหารายได้ของชาติ (ทั้งปัจจุบันและอนาคต) ฯลฯ ทรัพย์สินของชาติส่วนรวมก็ตกอยู่ในมือของกลุ่มนักการเมืองและต่างชาติ และประเทศถูกยึดครองทางเศรษฐกิจ ภายใต้ภาวะเงินเฟ้อและความยากจนของประชาชนในประเทศ                คำถามสำหรับคนไทย 2 คำถาม        คำถามที่ (1) “ระบบเผด็จการทางรัฐสภาโดยพรรคการเมือง(นายทุน)” ตาม รธน.(2540) เกิดขึ้นได้อย่างไร                คำถามที่ (2) “ระบบตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ.2540” จะใช้ไปอีกนานเท่าใด                คำตอบคำถามที่ (1) ระบบเผด็จการฯ เกิดขึ้นได้อย่างไร ?                ประการแรก เพราะความล้าหลังของวงการวิชาการไทย (เอกสารแนบหมายเลข 6)        • ไม่ให้ความสำคัญแก่สภาพสังคมวิทยาการเมืองของสังคมไทย        • ไม่รู้จักสภาพกฎหมายของไทย (การบริหาร / กระบวนการยุติธรรม / ท้องถิ่น)        • “คิด” ไม่ลึกพอที่จะออกแบบ – design (เขียน) รัฐธรรมนูญลายลักษณ์อักษร constitutionalism สำหรับสังคมไทย                ประการที่สอง เพราะความเห็นแก่ตัวของ “นักการเมือง” (ทั้งฝ่ายค้านและรัฐบาล)        • มุ่งหวังแต่การแสวงหาประโยชน์และอำนาจให้แก่ตนเอง        • มิได้มุ่งหวังจะวาง “ระบบ” ให้แก่ประเทศ        • อ้างแต่คำว่า “ประชาธิปไตย” ที่ตนเองได้รับเลือกตั้ง (ด้วยเงินและอิทธิพล)                คำตอบคำถามที่ (2) ระบบตาม รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540 จะใช้อีกนานเท่าใด ?                - ใช้ได้อีกนานเท่านาน ไม่ว่าจะมี “การเลือกตั้งใหม่” หรือไม่ โดยไม่สามารถกำหนดเป็น “ระยะเวลา” ได้ และอาจ “นาน” จนทรัพยากรส่วนรวมของประเทศหมดสิ้น (?)        ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับคนส่วนใหญ่ของประเทศด้อยพัฒนาจะมองเห็น “ซีกมืด” ที่นักการเมืองเผด็จการนายทุนซ่อนไว้ข้างหลังนโยบาย populist policy เมื่อใด(?)                        การเล่นเกม “สภาพสังคมวิทยาการเมืองของสังคมไทย” โดยนักการเมืองไทย        สภาพสังคมที่อ่อนแอของประเทศด้อยพัฒนา คือ การที่คนส่วนใหญ่ในสังคมยังขาดประสบการณ์ทางการเมือง และเห็นแก่ประโยชน์ส่วนตัวตามพฤติกรรมธรรมชาติของมนุษย์ และภายในสังคมย่อมมีความแตกต่างและการขัดแย้งในผลประโยชน์ของประชาชนหลายกลุ่ม                นักการเมืองไทย ไม่มีเจตนาให้คนส่วนใหญ่ของประเทศมองเห็นความเป็นจริงใน “ซีกมืด”และฉวยเอาประโยชน์จากสภาพอ่อนแอของสังคม                นักการเมืองไทยจึงตัดเสรีภาพของสื่อมวลชน / ยุบสภาโดยไม่ให้มีการเปิดอภิปรายในสภา / จัดม็อบต่อต้านการชี้แจงความเป็นจริงในที่ต่างๆ / ฯลฯ เป็นเหตุการณ์ที่แสดงให้เห็นถึงเจตนาและความมุ่งหมายที่ไม่สุจริตของนักการเมือง                ทางออกของ “คนไทย” (การปฏิรูปการเมือง)        (1) ใครจะเป็นผู้มา “ปฏิรูปการเมือง”        (2) รูปแบบโครงสร้างของ “ระบบสถาบันการเมืองของไทย” ในอนาคต ควรเป็นอย่างไร                “หลักการ”ในการออกแบบ – design ระบบสถาบันการเมืองในรัฐธรรมนูญ จะต้องคำนึงถึง :-        (1) สภาพสังคมวิทยาการเมือง ได้แก่ พฤติกรรมของคนไทยส่วนใหญ่ และพฤติกรรมของชนชั้นนำ (elite)                (2) สภาพของบทกฎหมาย (พิกลพิการ) ที่กำหนดกลไกบริหาร / กระบวนการยุติธรรม / ท้องถิ่น ที่เป็นอยู่ในขณะนี้                เพราะการเขียนรัฐธรรมนูญ คือการกำหนดการได้มาซึ่งนักการเมืองที่จะเข้ามาใช้ “อำนาจรัฐ” และการกำหนดการควบคุมพฤติกรรมในการใช้ “อำนาจรัฐ” ของนักการเมืองที่มาจากการเลือกตั้ง ภายใต้สภาพสังคมที่อ่อนแอและความพิกลพิการของบทกฎหมาย                (1) ใครจะเป็นผู้มาปฏิรูปการเมือง        “องค์กร” ที่มายกร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ (ออกแบบ – design โครงสร้างของระบบสถาบันการเมือง) ควรเป็นอย่างไร และควรมีองค์ประกอบอย่างไร                (2) “โครงสร้างของรัฐธรรมนูญฉบับใหม่” ในอนาคตของไทย (การปฏิรูปการเมือง) ควรเป็นอย่างไร ?        (ก) จุดมุ่งหมายหลัก ของ รัฐธรรมนูญ ฉบับใหม่        (ข) จุดมุ่งหมายรอง ของ รัฐธรรมนูญฉบับใหม่                (ก) จุดมุ่งหมายหลัก ได้แก่ ระบบสถาบันการเมืองที่จะไม่ก่อให้เกิดระบบเผด็จการโดยพรรคการเมืองและทำให้การเมืองมีเสถียรภาพ        ระบบนั้น คือ “Strong Prime Minister” ที่นายกรัฐมนตรีเป็นผู้นำฝ่ายบริหาร ที่มีความเป็นอิสระและมีความคล่องตัวในการบริหาร แต่นายกรัฐมนตรีต้องไม่มีอำนาจเหนือ “สภา” ซึ่งเป็นองค์กรกำกับและตรวจสอบฝ่ายบริหาร        ทั้งนี้ ภายใต้ระบอบการปกครองที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นพระประมุข (rationalized semi-parliamentary system)                (ข) จุดมุ่งหมายรอง ได้แก่ การวาง “ขั้นตอน” ในการพัฒนาความเป็นอิสระและสร้างประสิทธิภาพในองค์กรที่เป็นพื้นฐานของสถาบันการเมือง คือ การพัฒนาระบบการปกครองท้องถิ่นและระบบการบริหารงานของรัฐ (ได้แก่ ศาล / กระบวนการยุติธรรม / องค์กรอิสระ / ระบบราชการ)                “ปัญหาใหญ่”ของคนไทย        ได้แก่วงการวิชาการและพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตยเรียนรู้และเข้าใจ “กฎหมายมหาชน” และ “การออกแบบรัฐธรรมนูญ – constitutionalism” พอที่จะปฏิรูปการเมือง หรือยัง                        บทสรุป        ถ้า “คนไทย” ยังคิดรูปแบบการจัดตั้งองค์กรเพื่อการปฏิรูปการเมือง เพื่อยกร่างรัฐธรรมนูญ ไม่ได้ ก็อย่าเพิ่งข้ามไปคิดว่า “รัฐธรรมนูญของไทยในอนาคต” จะมีรูปแบบอย่างไร                เชิงอรรถ        1.เอกสารที่ใช้ประกอบปาฐกถาโดย ศาสตราจารย์ ดร.อมร จันทรสมบูรณ์ วันพฤหัสบดี ที่ ๑๑ พฤษภาคม ๒๕๔๙ ณ ลานปรีดี มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ในงานรำลึก ศ.ดร.ปรีดี พนมยงค์ ผู้ประศาสน์การมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ประจำปี 2549 2. เอกสารแนบหมายเลข 1        3. เอกสารแนบหมายเลข 2        4. เอกสารแนบหมายเลข 3        5. เอกสารแนบหมายเลข 4        6. เอกสารแนบหมายเลข 5        7. เอกสารแนบหมายเลข 6 พิมพ์จาก http://public-law.net/view.aspx?ID=922 เวลา 23 พฤศจิกายน 2567 00:54 น. Pub Law Net (http://www.pub-law.net)